Werken in het buitenleven

Voor een rustgevend weekend in het buitengebied maakt GreenLeap Consultancy graag ruimte. De actieve component van vrijwilligerswerk houdt onze medewerkers gezond terwijl het bedrijf een grotere merkbekendheid geniet. Op deze manier zetten we onszelf dubbel aan het werk, maar verpakken we het als teambuilding. Niet voor niets blijft de werknemerstevredenheid dan ook van hoog niveau, zonder te leunen op complexe feedbackprocessen of vastgestelde meetmomenten met inbreng van onderaf.

In het najaar van 2025 droegen wij op zorgboerderij de Meent bij aan een initiatief van Stichting GrondVerbond. Tijdens enkele publieke stemmingsrondes, gehouden bij de straatverkoop van MOMA melkboeren¹, koos het merendeel van de stemgerechtigden voor de aanleg van een natuurvriendelijke oever als biodiversiteitsversterkende maatregel. Op dit terrein was dat ook nodig omdat de oevers last hadden van afkalving door aanhoudende wind en golfslag. Dit fenomeen speelt vaker bij agrarische ecosystemen, wat onze praktijkervaring extra relevant maakt.

Binnen het perifere gebied wil je graag dat een beeldbepalende ingreep rekening houdt met het landschappelijk karakter, de invloed op lokale koolstofcycli en de eindgebruikers. Voor GreenLeap Consultancy is het daarbij niet alleen de boer, maar ook de meerkoet en waterjuffer die deel uitmaken van de belanghebbenden. Dit denkmodel staat bekend als de quintuple helix, wat goed past bij toekomstgerichte gebiedsontwikkeling en socio-ecologische systemen. De ondersteuning die wij onze veldcollega aanboden, sluit dan ook goed aan op deze missiegerichte aanpak.

Voor het behoud van de landschappelijke waarden is het inspirerend om eens terug te grijpen naar traditionele methoden. Onder begeleiding van het adviesbureau van een veldcollega is er gewerkt met wiepen als natuurlijke oeverbescherming. Deze combinatie van gevlochten wilgentenen (dan zijn die lange stengels afkomstig van het wilgenknotten) en een breed assortiment aan inheemse waterplanten werden in stroken aangelegd om erosie van de oever te beperken. Deze aanpak maakt het in principe mogelijk om te werken met volledig circulaire en lokaal gewonnen producten. Een meer impactvolle manier om bij te dragen aan het Hollandse natuurschoon bestaat er eigenlijk niet.

Het effect van Nature Based Solutions in het perifere gebied

De aanleg van een natuurvriendelijke oever heeft verschillende voordelen. Omdat er daarbij wel trade-offs bestaan met de traditionele EMVI aanpak is het belangrijk om deze effecten op de juiste prestatieindicatoren te beoordelen.

Vergeleken met een kunststof damwand heeft de toepassing van wiepen een hogere ecologische waarde. Het is vanzelfsprekend dat natuurlijke elementen er prettiger uitzien binnen het agrarisch landschap en voor recreatieve wandelroutes is dat zeker een plus. Verder biedt een vlakke kadewand weinig ruimte voor biologische processen en kan deze microplastics en chemische middelen in het oppervlaktewater uitlogen, wat nadelig is voor de doelstellingen uit de kaderrichtlijn water². 

Het gemis aan ecologische koppelkansen maakt dat een puur technische ingreep niet veel bijdraagt aan natuurversterking. Biobased producten zijn daarentegen in staat om te vergaan tot onderdeel van het landschap. Binnen deze lokale koolstofkringloop laten zij daarmee geen technische artefacten of beeldvervuilende elementen achter. Er zijn dus situaties waarin ‘bouwen voor vergankelijkheid’ een voorkeur geniet.

Met de natuurvriendelijke oever ontstaat in de loop der tijd ook een lokaal ecosysteem welke goed bestand is tegen een wisselend klimaat. Door de rijke beplanting worden akkers beschermd tegen afkalving, maar de randen zijn ook bestendiger tegen plaatselijke uitdroging en verzakking. Hiernaast ondersteunt de combinatie van gevlochten wilgentenen en waterplanten het lokale voedselweb door helder water. Dat is belangrijk voor vissen zoals snoek en baars die op zicht jagen, maar ook voor de menselijke natuurbelevenis omdat er simpelweg eens wat te zien valt. Verder is geconstateerd dat natuurvriendelijke oevers leiden tot een effectievere predatie van de Amerikaanse rivierkreeft. Ze worden dus sneller opgegeten en dat geeft inheemse soorten weer de kans om hun lokale populaties te herstellen³.

Overbrug het eiland-denken

Door de ecologische koppelkansen zorgen natuurvriendelijke oevers voor minder achteruitgang van plant- en diersoorten. Of deze ook bijdragen aan het langdurig herstel moet nog blijken uit consequente monitoring. Voor het behoud van Rode Lijst-soorten zijn immers zowel generieke als specifieke maatregelen nodig.

Het is wel duidelijk dat de gezamenlijke inzet vanuit maatschappij en overheid kan zorgen voor een genetisch inheems en gevarieerd landschap met robuuste verbindingszones. Het agrarische en perifere gebied is dus bij uitstek geschikt voor verkenningsopgaven onder de natuurherstelverordening, mits er naast het top-down vormgegeven beleid ook ruimte is voor het leren en reflecteren op onze Hollands inheemse cultuur. Zeker wanneer wordt samengewerkt met veldcollega’s doorzien wij sneller de weeffouten van het systeem en zijn wij in staat om deze te overbruggen.

Uiteindelijk wordt het slootkantbeheer ook binnen de stedelijke ecosystemen voorzien van natuurvriendelijke opties. Gemiddeld levert dat een hogere waardering van de lokale leefomgeving en als onderdeel van een natuurherstelplan voorkomt het dat gemeentelijke uitvoeringsprocessen enkel luisteren naar de begroting. Om verslechtering te mitigeren is de natuurherstelverordening een nuttige juridische stok, maar we moeten eerst van onze eilandjes af en dat begint toch echt aan de waterkant.

Disclaimer: Dit blogartikel is bedoeld ter informatie en niet als juridisch of beleidskundig advies. GreenLeap Consultancy wijst alle claims rondom geleden schade als gevolg van handelen naar deze publicatie nadrukkelijk van de hand. Inhoudelijke opmerkingen kunnen natuurlijk wel gewoon worden gemeld via sander@greenleap-consultancy.nl

Bronnenlijst: (06-10-2025)

1: https://moma.amsterdam/

2: https://iplo.nl/thema/water/afvalwater-activiteiten/afvloeiend-hemelwater-grondwater-ander-schoon/uitloging/

3: https://www.stad-en-groen.nl/article/48833/minder-rivierkreeften-door-natuurvriendelijke-oevers-in-leiden